هفته نامه «نماینده»/احمدعلی کیخا: این یک واقعیت است که انجام فعالیت‌های کشاورزی نه‌تنها در ایران، بلکه سایر نقاط دنیا نیز بدون حمایت دولت تقریباً در بسیار موارد توجیه اقتصادی ندارد. بنابراین دولت‌ها در زمینه‌های مختلف این بخش را مورد حمایت خود قرار می‌دهند.

علت اصلی نیز آن است که ضرورتاً تمامی منافع حاصل از فعالیت‌های کشاورزی به کشاورزان برنمی‌گردد، بدین معنا که وقتی در مقایسه با فعالیت‌های صنعتی، یک فعالیت کشاورزی انجام می‌شود، یک سری منافع ناملموس برای دولت و کشور دارد. مثلاً کمک به جذب باران، تلطیف هوا و تولید اکسیژن مورد نیاز و ده‌ها منفعت دیگر در کشاورزی هست که به‌کل اجتماع برمی‌گردد، به‌همین دلیل دولت‌ها این حمایت‌ها را انجام می‌دهند. البته مسئلۀ مهمی همچون امنیت غذایی نیز مطرح هست. اینکه حمایت‌ها چگونه صورت بگیرد که ضمن مقرون به‌صرفه نگهداشتن فعالیت‌های کشاورزی، بتواند برخی آسیب‌ها را نیز از بین ببرد، نکتۀ مهمی است. اخیراً با تصمیم دولت مبنی بر حذف یارانۀ کودهای کشاورزی، ۲ اتفاق رخ خواهد داد و با بالا رفتن قیمت کود باید منتظر بروز ۲ واکنش توسط کشاورزان باشیم.

اول اینکه در منحنی تولید، میزان مصرف کود را برای یک محصول پایین بیاورند یعنی اگر قبلاً در کاشت محصول گندم از ۸ یا ۱۰ کیسه کود استفاده می‌کردند، با اجرای این تصمیم تعداد آن را کاهش می‌دهند. در مرحلۀ بعد نیز وقتی این قیمت بیش از حد بالا برود، ممکن است کاشت یک محصول برای کشاورزان توجیه اقتصادی نداشته باشد که آنها جایگزینی را برای کشت محصول کم‌نیاز به کود انتخاب خواهند کرد.

یکی از مأموریت‌های اصلی وزارت جهاد کشاورزی و سایر مراکز با وظایف مشابه، ارائۀ خدمات علمی، فنی و حمایتی به زارعین است. مروجین کشاورزی باید با جمیع جهات توصیه کنند که کدام برند برای کدام محصول و با چه میزانی و در چه زمانی مناسب است تا آنها بتوانند بهتر بهره‌گیری کنند. در مجموع همانطور که بالارفتن قیمت هر کالایی منجر به اصلاح رفتار مصرف‌کنندگان می‌شود، لذا باید کشاورزان را هم با کنترل قیمت کود، در زمینۀ مصرف بهینۀ آن هدایت کنیم.

در دانشکده‌های کشاورزی و مراکز علمی معتبر در ایران، پژوهشگران تأثیر حذف یارانۀ کودهای کشاورزی بر مصرف‌کننده و تولیدکننده را بررسی نموده‌اند و پرواضح است که حذف یارانه، بدون داشتن سیاست‌های جبرانی دیگر نمی‌تواند موفق و اثرگذار باشد.

ناگفته پیداست هیچ دولتی نمی‌تواند با اتخاذ یک سیاست به اهداف زیادی دست یابد و باید با انجام مجموعه‌ای از اقدامات در تلاش برای تحقق اهدافش باشد. در کنار حذف یارانۀ کود کشاورزی که منجر به افزایش قیمت آن می‌شود، باید سایر اثرات حذف یارانه هم سنجیده شود تا سیاست‌های جبرانی نیز برای آن آسیب‌ها در نظر گرفته شود. توصیه‌ام این است که رقم یارانۀ اختصاص یافته به این بخش به صورت تدریجی حذف شود، رقم پس‌انداز شده از حذف یارانه نیز از مسیر دیگری به کشاورزان اختصاص یابد.

* عضو کمیسیون کشاورزی و نمایندۀ مردم زابل